Đứt dây chằng chéo trước là một dạng đứt dây chằn, dây chằn bị chấn thương ít được quan tâm nhưng những triệu chứng của nó gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và công việc của người bệnh. Vậy dây chằng chéo trước bị tổn thương có nguy hiểm không? Có cần mổ không hay khi nào chấn thương này có cơ hội phục hồi? Là những điều mà nhiều người thắc mắc. Hãy cùng Diễm Châu theo dõi bài viết dưới đây để có lời giải đáp cho những vấn đề này nhé!
Mục lục
1. Đứt dây chằng chéo trước là gì?
Dây chằng chéo trước (ACL) là một trong những dây chằng quan trọng giúp ổn định khớp gối của bạn. ACL kết nối xương đùi (xương đùi) với xương ống chân (xương chày) của bạn. Đứt dây chằn chéo trước thường gặp trong các môn thể thao liên quan đến việc dừng đột ngột và thay đổi hướng – chẳng hạn như bóng rổ, bóng đá, quần vợt và bóng chuyền.
Dây chằng chéo trước bị đứt xảy ra khi dây chằng chéo trước bị tổn thương, phần mềm chày bị lệch ra phía trước so với xương đùi, khiến khớp gối lỏng lẻo, phần sụn chêm và sụn mặt khớp cũng bị ảnh hưởng nặng nề.
Chấn thương này được phân chia thành 3 cấp độ:
- Cấp độ 1: Các thớ sợi dây chằng bị đứt một phần nhỏ
- Cấp độ 2: Các thớ sợi dây chằng bị rách nhiều
- Cấp độ 3: Dây chằng chéo trước bị rách hoàn toàn
Tình trạng dây chằng chéo trước bị đứt nếu không được kiểm soát và có biện pháp can thiệp sớm sẽ tăng nguy cơ thoái hóa khớp.
2. Tác nhân gây đứt dây chằng chéo trước?
Cũng giống như các chấn thương trật khớp, đứt dây chằng chéo gối trước chủ yếu xuất phát từ hai nguyên nhân chính sau đây:
- Chấn thương: Trong quá trình tập luyện hoặc chơi thể thao bị chấn thương, tai nạn khi tham gia giao thông; tai nạn trong nghề nghiệp bị té, ngã chống chân trong tư thế xoắn vặn sẽ khiến dây chằng chéo trước bị đứt hoặc rách.
- Thói quen xấu: Người bệnh đột ngột di chuyển với tốc độ cao hoặc vặn/xoay đầu gối một cách bất ngờ…cũng làm cho dây chằng chéo trước bị đứt.
Ngoài ra, khi tiếp xúc trực tiếp hoặc va chạm với một lực quá mạnh, chẳng hạn như: dùng chân cản trở quả bóng cũng làm tăng nguy cơ khiến dây chằng chéo trước bị rách hoặc đứt.
3. Dấu hiệu nhận biết đứt dây chằng chéo trước
Sưng tấy nhanh chóng, không ổn định đầu gối khiến đầu gối có cảm giác bị vênh và không thể chịu được trọng lượng, mất phạm vi chuyển động…. là các dấu hiệu thường thấy của đứt dây chằn chéo trước.
Cụ thể các dấu hiệu như bên dưới:
3.1 Ngay khi vừa gặp chấn thương
- Nghe tiếng “rắc” lớn phát ra từ đầu gối
- Xuất hiện cảm giác đau đớn, sưng, phù nề ở đầu gối
- Đầu gối bị chảy máu và tổn thương cấu trúc bên trong của khớp
- Đau đớn dữ dội khi người bệnh cố gắng di chuyển hoặc vận động mạnh nhưng triệu chứng này sẽ hoàn toàn biến mất sau 2 – 3 tuần
3.2 Một thời gian sau khi bị chấn thương
- Kẹt khớp: Thông thường, người gặp phải chấn thương dây chằng chéo trước sẽ có cảm giác khớp gối bị trật và kẹt ở một tư thế nào đó, phải thực hiện các động tác như duỗi, cử động, di chuyển nhẹ thì khớp mới về đúng vị trí cũ.
- Khớp gối không vững: Khi khớp gối không còn vững, người bệnh đi lại hoặc chạy nhảy với tốc độ nhanh sẽ rất dễ bị ngã. Hiện tượng này được bác sĩ chuyên khoa gọi là “sụm” gối. Không những vậy, khi lên cầu thang hoặc lên dốc đều có cảm giác chân không vững, không kiểm soát được khớp gối. Cho nên, người bệnh gặp nhiều khó khăn trong quá trình di chuyển và giảm khả năng vận động.
- Teo cơ: Sau một thời gian gặp chấn thương, kích thước đùi của người bệnh sẽ nhỏ dần do teo cơ tứ đầu. Vì vậy, hoạt động của chân cũng rất yếu. Đối với nhân viên văn phòng, tình trạng teo cơ dễ xảy ra và tiến triển rất nhanh.
4. Đối tượng có nguy cơ bị đứt dây chằng chéo trước
Đứt dây chằng khớp chéo gối là chấn thương phổ biến, xảy ra ở bất kỳ ai, không phân biệt độ tuổi, giới tính. Tuy nhiên, nhóm đối tượng dưới đây có nguy cơ đối mặt với chấn thương này cao hơn.
- Vận động viên: Vận động viên thể thao các bộ môn như: bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền, quần vợt, điền kinh…trong quá trình tập luyện hoặc tham gia thể thao đột ngột thay đổi tư thế chạy hay gặp các tai nạn bất ngờ đều khiến đầu gối bị tổn thương khiến dây chằng chéo trước bị rách hoặc đứt. Ngoài ra, việc tập luyện sai cách, tập bằng các thiết bị không đảm bảo chất lượng cũng dễ gặp phải chấn thương này.
- Phụ nữ: Theo một số nguồn tài liệu, so với nam giới thì nữ giới dễ bị đứt dây chằng chéo trước hơn. Bởi sự khác biệt về nội tiết tố, cơ bắp…của nữ giới khiến họ dễ bị chấn thương đầu gối. Mặt khác, thường xuyên mang giày cao gót cũng là nguyên nhân khiến chân chị em dễ bị bong gân, đứt dây chằng chéo trước và sau.
Đọc thêm về: Đứt dây chằng chéo sau là gì? Có tự lành được không?
5. Đứt dây chằng chéo trước có nguy hiểm không?
Khi gặp phải hiện tượng dây chằng chéo trước bị đứt, nhiều người cảm thấy vô cùng lo lắng và bất an. Bởi rất có thể lần đầu tiên họ gặp phải chấn thương này và không có kiến thức y học nên họ không biết dây chằng chéo trước bị đứt có nguy hiểm không? Vết thương có tự hồi phục được không? Hay đứt dây chằng chéo trước có chạy được không? Dưới đây là câu trả lời chính xác và cụ thể dành cho những câu hỏi này.
6.1 Đứt dây chằng chéo trước có nguy hiểm không?
Dây chằng chéo trước bị đứt tuy không nguy hại đến tính mạng nhưng gây nhiều bất tiện trong việc di chuyển, ảnh hưởng rất lớn đến đời sống sinh hoạt cũng như công việc của người bệnh. Tình trạng này nếu kéo dài và không có biện pháp can thiệp sớm sẽ dẫn đến những biến chứng như sau:
6.1.1 Sụn khớp bị bào mòn
Do có sự thay đổi về cấu trúc khớp gối nên xương đùi và xương chày cũng bị tổn thương. Các bộ phận xương, dây chằng và khớp không hoàn thành nhiệm vụ hoặc hoạt động sai nhiệm vụ khiến sụn khớp bị bào mòn và thoái hóa.
6.1.2 Sụn chêm bị rách
Sụn chêm là cơ quan nằm ở vị trí trung tâm của xương đùi và xương chày. Khi hai bộ phận này bị lệch do rách dây chằng chéo trước sẽ khiến sụn chêm chịu áp lực và bị rách theo. Tình trạng đứt dây chằng chéo trước rách sụn chêm ngày càng trở nên tồi tệ hoặc chấn thương dây chằng tái phát nếu không có phương thức chữa trị phù hợp.
Không những thế, tình trạng dây chằng chéo trước bị đứt nặng cũng gây nhiều phiền toái trong quá trình điều trị, mất rất nhiều thời gian hồi phục vết thương, đồng thời tốn kém tiền bạc và ảnh hưởng không tốt đến tâm lý người bệnh.
6.2 Đứt dây chằng chéo trước có hồi phục được không?
Dây chằng chéo trước bị tổn thương sẽ tự hồi phục sau vài ngày và người bệnh có thể đi lại bình thường. Song, hiện tượng này kéo dài lâu ngày sẽ khiến việc di chuyển rất khó khăn, người bệnh không thể đi hay chạy nhanh, thậm chí khiến phần đùi bị teo cơ.
Nếu dây chằng chéo trước bị đứt không nghiêm trọng và người bệnh có biện pháp xử lý kịp thời, vết thương có thể tự lành sau 3 – 6 tháng. Còn nếu trường hợp chấn thương quá nặng, bác sĩ sẽ có cách điều trị để hỗ trợ tái tạo dây chằng trước cho bệnh nhân. Thời gian hồi phục vết thương nhanh hay chậm phụ thuộc vào mức độ tổn thương, cơ địa và ý thức tuân theo phác đồ điều trị của bệnh nhân.
Chính vì thế, người bệnh không nên chủ quan và xem đây là chấn thương nhẹ. Hiện tượng dây chằng chéo trước bị đứt cần được bác sĩ thăm khám và điều trị theo phác đồ để hạn chế biến chứng nguy hiểm.
6.3 Đứt dây chằng chéo trước có chạy được không?
Theo các bác sĩ khoa xương khớp, điều này còn phụ thuộc vào các yếu tố: cấp độ đứt dây chằng, sự vững của gối và cơ địa của người bệnh.
Nếu chấn thương ở cấp độ 1 – 2 người bệnh có thể chạy được. Ở cấp độ 3, nếu người bệnh có thể chất tốt vẫn có thể chạy nhưng triệu chứng “sụm” gối sẽ xuất hiện khi người bệnh thay đổi hướng đột ngột hoặc đi lên, xuống cầu thang.
7. Cách chẩn đoán chấn thương đứt dây chằng chéo trước?
Cách chẩn đoán tình trạng dây chằng chéo trước bị đứt giúp bác sĩ xác định được nguyên nhân, mức độ tổn thương, nhờ đó quá trình điều trị chấn thương cũng diễn ra thuận lợi và đạt hiệu quả cao hơn.
Dưới đây là những cách chẩn đoán mà các bác sĩ thường áp dụng, hãy cùng tìm hiểu nhé!
7.1 Lâm sàng
Cách chẩn đoán này đôi lúc gây khó khăn bởi triệu chứng của tình trạng dây chằng chéo bị đứt khá tương đồng với những hiện tượng khác như: trật khớp gối hoặc chấn thương khớp gối. Để biết chính xác nguyên nhân khiến dây chằng chéo trước bị đứt, bác sĩ thường đặt các câu hỏi sau:
- Có thường xuyên chơi thể thao không?
- Tình trạng đau nhức như thế nào?
- Tiền sử bệnh lý xương khớp?
- Có thường xuyên mang vác vận dụng nặng không?
Sau đó, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân di chuyển hoặc co, duỗi đầu gối để xác định mức độ tổn thương nhẹ hay nặng.
7.2 Siêu âm
Sau khi chẩn đoán lâm sàng, bác sĩ có thể đề nghị bệnh nhân siêu âm. Sử dụng sóng âm thanh để mô tả lại cấu trúc bên trong, bác sĩ có thể kiểm tra được tổn thương đầu gối, dây chằng và gân.
7.3 Nội soi khớp
Đội ngũ kỹ thuật viên hoặc bác sĩ sẽ rạch một vết nhỏ ở da, sau đó đưa dụng cụ nội soi vào trong khớp. Phương thức này có thể xác định được loại chấn thương này đang tiến triển ở giai đoạn nào.
7.4 Chẩn đoán hình ảnh
- Chụp X-quang: Đây là cách xét nghiệm bệnh xương khớp nói chung và tình trạng dây chằng bị đứt nói riêng được nhiều đơn vị y tế áp dụng hiện nay. Cách chẩn đoán này giúp người bệnh loại trừ được nguy cơ gãy xương song không thể nhìn thấy rõ gân và dây chằng có bị ảnh hưởng hay không.
- Chụp cộng hưởng từ MRI: Hình ảnh đứt dây chằng chéo trước từ MRI cho bác sĩ thấy dây chằng chéo khớp gối tổn thương như thế nào và các dấu hiệu tổn thương sụn và gân ở đầu gối.
8. Phác đồ điều trị đứt dây chằng chéo trước
Như chúng tôi đề cập ở trên, chấn thương dây chằng chéo trước nếu không điều trị sẽ là tiền đề giúp các căn bệnh xương khớp như thoái hóa khớp diễn ra nhanh chóng hơn. Đồng thời chấn thương này rất “cứng đầu” phát triển qua nhiều giai đoạn và rất dễ tái phát. Cho nên, ngay khi nhận thấy dấu hiệu đứt dây chằng chéo trước, người bệnh cần có biện pháp can thiệp càng sớm càng tốt.
Dưới đây là những phương pháp điều trị chấn thương phổ biến và mang lại kết quả cao, bạn có thể tham khảo:
8.1 Biện pháp xử lý tại nhà
Khi nhận thấy các dấu hiệu của tình trạng dây chằng chéo trước bị đứt, người bệnh cần sơ cứu tại nhà ngay. Trước hết, người bệnh cần chườm đá vào đầu gối bị thương, sau đó kê gối cao chân (cao hơn tim) và nằm nghỉ ngơi, thư giãn trong vòng 48h giờ đồng hồ. Cách làm này có thể xoa dịu cơn đau và hạn chế áp lực dồn lên đầu gối. Sau khi nhận thấy cơn đau thuyên giảm, người bệnh nên tìm đến cơ sở y tế gần nhà để bác sĩ kiểm tra, chẩn đoán và áp dụng cách điều trị phù hợp.
8.2 Sử dụng thuốc Tây y
Sử dụng thuốc là cách điều trị đứt dây chằng chéo trước không phẫu thuật áp dụng với tình trạng chấn thương nhẹ. Mục tiêu của phương pháp này chính là giảm đau nhức ở khớp gối, ngăn ngừa chấn thương bùng phát và trở nên nặng hơn.
Thuốc Tây y điều trị hiện tượng dây chằng chéo bị rách, đứt thường thuộc những nhóm sau đây:
- Thuốc giảm đau: Paracetamol hoặc các chế phẩm kết hợp giữa paracetamol với tramadol, cafein, codein…
- Thuốc chống viêm: Cùng dòng với thuốc giảm đau, chống viêm không có chứa steroid như ibuprofen, celecoxib, diclofenac,…
- Một số loại thuốc khác: Glucosamine, chondroitin, diacerein, piascledine..Hầu hết các loại thuốc này có tác dụng hỗ trợ điều trị khớp gối, đồng thời làm chậm quá trình tổn thương khớp hiệu quả.
Khuyến cáo: Người bệnh nên sử dụng thuốc theo toa kê và hướng dẫn của bác sĩ, tránh dùng sai làm giảm hiệu quả điều trị, nguy hại hơn là gây tác dụng phụ không mong muốn. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hoặc theo mách bảo của người không có chuyên môn y học vững vàng.
8.3 Điều trị phẫu thuật
Đứt dây chằng chéo trước có cần mổ không hay khi nào cần phẫu thuật dây chằng chéo trước? là câu hỏi mà nhiều người muốn có câu trả lời cụ thể và chính xác.
Theo các chuyên gia y tế xương khớp, đối với những bệnh nhân điều trị chấn thương dây chằng chéo trước bằng thuốc không có tác dụng như mong muốn hoặc mức độ tổn thương nghiêm trọng thì có thể được chỉ định mổ.
Thông thường, phương pháp thủ thuật này chủ yếu áp dụng đối với vận động viên trẻ tuổi muốn tiếp tục thi đấu và một số trường hợp sau đây:
- Bị đứt toàn bộ dây chằng chéo trước: Việc mổ để nối lại dây chằng có mục đích cải thiện chức năng của khớp gối và ngăn ngừa các tổn thương tiến triển và tái diễn trong tương lai.
- Bị đứt bán dây chằng chéo trước: Trường hợp dây chằng chỉ bị đứt một phần hoặc một nữa nhưng dây chằng chéo trước rời rạc, không còn khả năng để duy trì tính ổn định của khớp gối.
Mặc dù thủ thuật diễn ra nhanh, mang lại kết quả nhất định nhưng đây không phải là cách điều trị chấn thương mà nhiều người lựa chọn. Bởi nếu trong quá trình mổ thao tác sai có thể để lại hậu quả nghiêm trọng như: nhiễm trùng, mất máu và biến chứng hậu phẫu.
9. Chế độ tập luyện sau mổ đứt dây chằng chéo trước
Theo các bác sĩ, để phục hồi đứt dây chằng chéo trước sau phẫu thuật việc tập luyện đóng vai trò rất quan trọng. Bởi vết thương hồi phục nhanh hay chậm; thời gian người bệnh di chuyển, vận động trở lại bình thường sớm hay muộn…đều phụ thuộc vào ý thức thực hiện các bài tập ở mỗi bệnh nhân.
Dưới đây là quy trình tập luyện dành cho bệnh nhân hậu phẫu thuật dây chằng chéo trước được các bác sĩ chuyên khoa gợi ý, bạn có thể tham khảo:
Giai đoạn 1: Tuần 0 đến tuần thứ 2 sau mổ
- Đeo nẹp bất động gối, giữ tư thế duỗi cả chân khi nằm
- Di chuyển xương bánh chè nhẹ nhàng. Người bệnh có thể di chuyển lên trên, xuống dưới hoặc sang hai bên
- Tập gồng cơ chân, cơ đùi trong nẹp
- Luyện tập nâng cao chân có nẹp khỏi mặt giường, khép chân, dạng chân
- Mỗi ngày tháo nẹp, tập gấp duỗi gối thụ động đơn giản, sau đó tăng cường tốc độ
- Đi lại nhẹ nhàng có nạng hỗ trợ
- Sau thời gian mổ, bệnh nhân tiếp tục chườm đá ở vị trí gối bị chấn thương
- Ban đầu tập thụ động, sau đó tập chủ động hoặc chủ động có hỗ trợ (chống nạng)
Giai đoạn 2: Tuần thứ 3 đến tuần 4
- Nâng gối cao hơn đạt 120 độ vào tuần thứ 4
- Tập đạp xe đạp tại chỗ
- Tập đi lại bằng nạng
Giai đoạn 3: Tuần thứ 5 đến tuần 6
- Tập nhún đầu trong giới hạn khớp gối dần từ 40 – 90 độ và ngược lại
- Tập leo cầu thang ít bậc
- Tập nâng đùi có bao cát khi gối gấp 90 độ, tăng dần trọng lượng
- Thực hiện bộ môn bơi lội
Giai đoạn 4: Tuần thứ 7 đến tuần 10
- Tiếp tục thực hiện các bài tập trên với cường độ tăng dần
- Tập chạy bộ bước nhỏ trên máy tập hoặc trên đường phẳng
Giai đoạn 5: Tuần thứ 11 đến tuần 12
- Tăng cường tập luyện các bài tập ở tuần 10
- Tập chạy bộ tăng tốc độ, bước lên cầu thang nhiều bậc
Giai đoạn 6: Tháng thứ 5 đến tháng 6
- Ở giai đoạn này bệnh nhân có thể chơi những môn thể thao nhẹ: bơi lội, chạy bộ đều đặn, đạp xe đạp
- Sau 6 tháng, vết thương hồi phục hoàn toàn người bệnh có thể chơi thể thao bình thường.
Về cơ bản, trước khi tập luyện sau mổ dây chằng chéo trước, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ vật lý trị liệu. Đồng thời thực hiện nghiêm túc các bài tập theo hướng dẫn, không được tự ý tập luyện theo ý thích cá nhân. Điều này sẽ gây tác dụng ngược, thậm chí khiến chấn thương trở nên nghiêm trọng hơn. Trong quá trình tập luyện nếu thấy đau đớn nhiều ở đầu gối hãy dừng ngay động tác và tìm đến cơ sở y tế để bác sĩ thăm khám. Ngoài ra, người bệnh cần tái khám theo quy định.
Không chỉ vậy, người bệnh nên có chế độ ăn uống khoa học, tăng cường bổ sung khoáng chất, vitamin; tránh sử dụng rượu bia, thuốc lá và có chế độ sinh hoạt hợp lý. Có như vậy, vết thương mới nhanh hồi phục, người bệnh sẽ nhanh đi lại và vận động bình thường.
Hi vọng bài viết mà Diễm Châu USA dành thời gian chia sẻ trên đây sẽ giúp người bệnh hiểu rõ chấn thương đứt dây chằng chéo trước có nguy hiểm không và cách điều trị hiệu quả.
